Crown XTi6002 – cyfrowa końcówka mocy Class-I 2 x 3000 W @2Ohm

20.09.2016

Końcówki Crown serii XTi2 cieszą się sporym powodzeniem – lekkie, mocne, no i mają wysoki Damping Factor oraz użyteczne i funkcjonalne DSP… I są przy tym dostępne w bardzo korzystnej cenie. Ale jest w tej rodzinie końcówka – Crown XTi6002 – która wykracza ponad możliwości swoich mniejszych braci… Czym ta końcówka się wyróżnia?

Radek Barczak, Piotr Neumann, Jan Marek

 

Crown jest niewątpliwie jednym z najbardziej innowacyjnych producentów końcówek mocy. Od kilkudziesięciu lat jest również jednym z niekwestionowanych liderów na tym rynku. Technologia Class-I sprawia, że potężna moc zdaje się brać… znikąd! Jak jest naprawdę?

Efektywność. Słowo-klucz. Modele XTi 1002, XTi 2002 i XTi4002 pracują w klasie AB-B – czyli mamy łączoną technologię A + B z dodatkowym odzyskiem mocy układem klasy B. To oznacza większą efektywność, niż klasyczne układy końcówek. Ale Crown XTi 6002 stoi technologicznie poziom wyżej, bowiem w tej końcówce zastosowano konstrukcję klasy I – technologię zarezerwowaną do tej pory dla topowych riderowych końcówek Crown iTech HD!

Jeśli kiedykolwiek zastanawialiście się, jak to możliwe, żeby końcówka mająca pobór prądu 1700 VA pozwalała na “wydalenie” mocy 2 x 3000 W @4 Ohmach, to ten fragment testu jest specjalnie dla Was 🙂  Na czym polega szczególność konstrukcji toru wzmocnienia klasy I (Class-I) opatentowanego przez Crowna? To poniekąd klasa D, ale rozwiązana w sposób systemowy, specjalnym chipem z opatentowanymi dedykowanymi technologiami modulacji. Klasa I (Class-I) znana jako BCA (ang. Balanced Current Amplifier) jest opatentowaną technologią Crowna. Zapewnia większą niż w klasie D wydajność, wymaga mniej energii od źródła zasilania niż inne konstrukcje, dzięki czemu można uzyskać znaczne oszczędności w czasie użytkowania wzmacniacza (kto na to w naszym kraju zwraca uwagę… ale trzeba zaznaczyć, że to “zielona” technologia 🙂 ). Efektywność końcówek Class-i bierze się m.in. stąd, że energia zwrotna od głośnika jest magazynowana w indukowanych cewkach. Tym samym nie jest zamieniana na ciepło, dzięki czemu temperatura pracy końcówek Class-I jest stosunkowo niska. A dzięki niższej temperaturze pracy wzmacniacze klasy I mogą działać sprawniej i dłużej, również na niższych impedancjach.

Oczywiście, pełna moc nie jest dostępna nieustannie – ale w realnych zastosowaniach z sygnałami muzycznymi moc ta jest osiągalna bez problemu. Utrzymanie szczytowej mocy jest możliwe przez około 1.5 sekundy ciągłego sygnału – co przy klasycznie najmocniejszych transjentowych sygnałach jak stopa, której impuls maksymalnej mocy osiąga 10-20 ms, jest bez problemu osiągane. Również w przypadku innych sygnałów basowych o największych amplitudach skumulowany zapas pełnej mocy na 1.5 sekundy okazuje się w praktyce absolutnie wystarczający.

Dodatkową zaletą tej technologii jest fakt, że końcówki w tej technologii mają znakomitą klarowność brzmienia, świetne odwzorowanie impulsów i dużą szybkość, która znakomicie sprawdza się zarówno w przetwarzaniu impulsów niskopasmowych, jak i wysokotonowych transjentów. Właśnie wierne odwzorowanie impulsów i transjentów jest jedną z przewag technologii Class-I nad tradycyjną technologią Class-D. Zmorą końcówek klasy D jest zakres przełączania się między biegunami modulacji – mamy do czynienia z tzw. Dead Time, “czasem zgonu” sygnału. Powstające nierównomierności powodują wzrost nieliniowych zniekształceń harmonicznych (THD), które sięgają w końcówkach Class-D nawet 5%. W opracowanej przez Crowna technologii Class-I poradzono sobie m.in. stosując bardzo wysoką częstotliwość impulsów – efektywnie 500 kHz! Dzięki temu czas “zanikania” został zminimalizowany do niezwykle niskiej wartości czasowej. W Class-D przy zniekształceniach około 2% THD czas “zamierania” sięgał 40 nSek, a wraz ze wzrostem mocy zniekształcenia również wzrastały. Technologia Class-I generuje w końcówkach XTi6002 przy pełnej mocy zaledwie 0.5% THD. Dampig factor – czyli współczynnik tłumienia – jest >500 w zakresie aż od 20 Hz do 1 kHz. Czyli zdecydowanie można polecić tę końcówkę jako napęd subbasów 3:)

Crown XTi 6002 oferuje następujące moce w konfiguracjach stereo:

@8 Ohm – 2 x 1200 W

@4 Ohm – 2 x 2100 W

@2 Ohm – 2 x 3000 W

W mostku (bridge) dostępne są dwa tryby:

@8 Ohm – 1 x 4200 W

@4 Ohm – 1 x 6000 W.

 

Analizując budowę końcówki Crown XTi 6002 można dojść do wniosku, że to w zasadzie stopień mocy z modeli iTech HD wyposażony w DSP z serii XTi2. I tak jest w istocie! Dlatego XTi 6002 jest szczególnie interesującą propozycją.

Wprawdzie DSP końcówek XTi2 jest uboższe o filtry FIR z których słyną końcówki Crown iTech HD. W tańszej serii XTi2 DSP nie pracuje w częstotliwości próbkowania 96 kHz jak w iTech HD, ale w 48 kHz. Latencja wejścia do wyjścia przy częstotliwości próbkowania 48 kHz jest za to bardzo niska i wynosi nieco ponad 1.2 ms. Przy kalkulacjach opóźnień, gdy mamy końcówki różnych serii koniecznie trzeba to brać pod uwagę…

W DSP serii XTi2 mamy pełnowartościowy, bogaty zestaw filtrów wejściowych i wyjściowych, układ w pełni programowalnej aktywnej zwrotnicy, linię opóźniającą i limitera, a także specjalny algorytm syntezy subharmonicznych 🙂 do wykorzystania, gdy “dołu” brakuje… Niektórzy stwierdzą – amatorka… Ale w niektórych sytuacjach taki “syntezator” może okazać się zbawienny 🙂

Przejdźmy do omówienia możliwości DSP testowanej końcówki. Z pozycji menu i wyświetlacza możemy zaprogramować sobie następujące parametry:

• tryb pracy wejść – Stereo, suma IN1 + IN2 (zysk 6 dB sygnału na wejściu przy podaniu tego samego sygnału) oraz IN1 – z rozprowadzeniem na obie końcówki tego sygnału
• włączenie aktywnej zwrotnicy – z poziomu menu końcówki można dobrać punkt podziału, wówczas kanał 1 przetwarza dolne pasmo, a kanał 2 przetwarza górne pasmo; przy pomocy oprogramowania Audio Architect (darmowego nota bene, tylko na Windows) można wykorzystać zwrotnicę w DSP do równoległego przetwarzania na przykład tylko dolnego pasma przez oba kanały; XTi6002 idealnie sprawdzi się do napędu subbasów, a na przykład XTi4002 do zestawów szerokopasmowych – w tej konfiguracji końcówki pracowały podczas testów 🙂
• EQ IN – zestaw 6 filtrów ±15 dB o charakterystyce Peak, z regulowaną dobrocią od Q=0.1 do Q=35, dwa dodatkowe oddzielnie załączane filtry dolnozaporowy i górnozaporowy
• sekcja zwrotnicy – z poziomu menu końcówki można ustawić jedynie punkt podziału pasma, dostępne są opcje @90 Hz, @100 Hz, @1200 Hz, @1500 Hz, @2000 Hz, Custom/użytkownika. – z pozycji Audio Architect można ustawić parametry dowolnie;
• EQ OUT – zestaw 6 filtrów ±15 dB o charakterystyce Peak, z regulowaną dobrocią od Q=0.1 do Q=35
• linia opóźniająca – niezależna regulacja dla każdego kanału – wartości 50 ms, 40 ms, 30 ms, 20 ms, 10 ms, 9 ms, 8 ms, 7 ms, 6 ms, 5 ms, 4 ms, 3 ms, 2 ms, 1 ms; konfigurując system w kalkulacjach i przy strojeniu systemu z użyciem innych końcówek / aktywnych systemów trzeba pamiętać, że przetworniki A/C/A i DSP serii XTi2 wprowadzają latencję 1,2 ms.
• limiter Peak Plus z menu jest dostępny w trybie Peak – pozwala na niezależną dla każdego kanału regulację progu zadziałania co 0,5 dB, od -0.5 dB aż do -40 dB
• wybór trybu pracy końcówki między stereo a zmostkowanym (Bridge).

W tym miejscu warto zaznaczyć, że wybierając tryb Bridge musimy połączyć zestawy przez wtyk Speakon NL4 podłączając 1+ i 2+, a z drugiej strony już zwykłe NL2 z podłączonymi odpowiednio 1+ / 1-.

By mieć dostęp do pełnego toru przetwarzania DSP końcówki, trzeba się posłużyć darmowym oprogramowaniem Harman Pro Audio Architect lub nowszym JBL Pro Performance Manager (niestety płatnym). Trzeba pamiętać, że oba programy działają tylko w środowisku Windows… Szkoda, że XTi6002 podobnie jak pozostałe modele serii XTi2 łączą się z komputerem przez USB, a nie przez LAN/Cat5e/HiQnet. Jest to niestety spore ograniczenie – na FOHu raczej nie będziemy mieli możliwości kontroli parametrów pracy końcówki. Prędzej na stanowisku monitorowym.

Syntezator pozwala wygenerować subharmoniczne o oktawę niżej dla wybranej częstotliwości bazowej. Dodatkowo pozwala określić główną częstotliwość harmoniczną – jeśli już chcemy korzystać z tej funkcji, operujmy w bardzo delikatnych zakresach, gdyż synteza subharmonicznych powoduje swego rodzaju “rozmycie” punktu puchu basu. Można też skorzystać z korekcyjnego filtru parametrycznego, jeśli nasze subbasy tego wymagają, bądź akustyka sali w której gramy narzuca konieczność ingerencji… Przydatne.

Zwrotnica w DSP serii XTi2 jest wyposażona w 2 niezależne bloki filtrów, każdy po dwa filtry, dzięki czemu podział miedzy pasmami dolnym i górnym nie musi przebiegać w tym samym punkcie; przykładowo dobierając różne stopnie nachylenia różnych typów filtrów możemy sprawić, że w pewnym zakresie zestawy/głośniki będą pracować jednocześnie, choć… biorąc pod uwagę zmiany fazowe może się okazać, że pracujące dwa różne filtry w jednym paśmie się znoszą… Do dyspozycji są filtry Butterworth’a o nachyleniu 6dB/okt., 12dB/okt., 18dB/okt., 24dB/okt. i 48dB/okt., a także filtry Linkwitz-Riley’a o nachyleniu 24dB/okt. lub 48dB/okt.; dodatkowo obie sekcje zwrotnicy mają zmianę biegunowości i regulację wzmocnienia pasma w zakresie ±15 dB.

Limiter może działać w jednym z dwóch trybów – z pomiarem dBFS bądź dla napięcia w Voltach. Jeśli końcówką Crown serii XTi2 napędzamy zestawy głośnikowe JBL, to wystarczy wczytać odpowiednie presety 🙂 Producent przygotował ustawienia do końcówek serii XTi2 dla serii JBL JRX, MRX, SRX, STX800 i VRX900. Gdy korzystamy z zestawów głośnikowych innych producentów, musimy sami wyliczyć odpowiednie wartości dla limitera w trybie Voltage tak, by dopasować napięcie do mocy podłączanych zestawów głośnikowych. By ich nie zniszczyć potężną mocą XTi6002. Należy się posłużyć prostym wzorem:

V = SQRT (Wrms * R)

gdzie W rms to moc RMS zestawu głośnikowego, R to jego impedancja, a magiczny skrót SQRT to pierwiastek kwadratowy. Mając więc przykładowo podłączone do jednego kanału równolegle 2 subbasy o mocy 800 W i impedancji 8 Ohm każdy, wartość limitera RMS należy ustawić na:

V = SQRT (1600 W RMS * 4 Ohm) = SQRT (6400) = 80 V

Warto wspomnieć, że końcówka potrafi wykrzesać przy obciążeniu 8 Ohm na kanał “prąd” o napięciu aż 97,98 Volta! Podłączając słabsze pod względem mocy zestawy łatwo można je zniszczyć… Stąd limiter w trybie Volts jest niezastąpiony.

Mieliśmy okazję testować Crown XTi6002 przez ponad miesiąc, do napędu monitorów JBL STX812m, niezwykle mocnych szerokopasmowych zestawów STX835 oraz subbasów polskiego producenta. Mieliśmy możliwość porównania z końcówką XTi4002 – również bardzo mocną, ale w innej technologii. Przed jedną ze sztuk przełączaliśmy się pomiędzy różnymi zestawami podłączonymi do XTi4002 i do XTi6002 porównując brzmienie. Korzystaliśmy zarówno ze zmasterowanych nagrań, jak i śladów z jubileuszowego koncertu TURBO miksowanych na dwóch mikserach różnych marek. Trzeba zaznaczyć, że obie końcówki wydzielały tyla samo mocy – siłą rzeczy końcówka XTi6002 nie pracowała na maksimum swoich możliwości.

Jedno, co natychmiast jest słyszalne, to większa dynamika XT6002 odczuwalna zwłaszcza w dole pasma. Ewidentnie różnica była natychmiast do wychwycenia na subbasach – subbasy napędzane przez XTi6002 dawały wrażenie większej “lekkości” grania, większej szybkości. Te basy nigdy nie zagrały tak dobrze, jak napędzane testowaną końcówką. Druga różnica – na korzyść XTi6002 – to bardziej precyzyjne górne pasmo, lepsze odwzorowanie impulsów transjentów instrumentów i formantów wokalu. Nierównomierności w paśmie przenoszenia obu końcówek – XTi4002 i XTi6002 – są podobne. Wrażeniowo końcówka XTi4002 w trybie pełnopasmowym miała nieco “łagodniejsze” brzmienie. Dla jednych łagodniejsze, dla innych… mniej dokładne i “kluchowate” 🙂 Zależy, co kto lubi i woli. Z ciekawostek, w trakcie testów podczas jednego z plenerowych koncertów spadki napięcia sięgały 180 V. Mikser był podłączony do zasilacza awaryjnego UPS – załączał się co chwilkę. Nikt nie będzie natomiast podłączać końcówek mocy pod UPSy… Długo by nie pociągnęły 😛 O dziwo mimo takich głębokich spadków napięcia, końcówki grały dalej. Na pewno miało to wpływ na zmniejszenie mocy, ale warto wiedzieć, że mimo tak niskiego napięcia dźwięk będzie się wydobywać z głośników 🙂 Końcówki znisły tę sytuację z godnością 🙂

Końcówka Crown XTi6002 należy do najmocniejszych w swojej klasie. I najlżejszych. Dzięki zastosowaniu riderowej technologii stopni mocy Class-I oferuje bardzo wysoką jakość dźwięku. Jest szczególnie godna polecenia wszędzie tam, gdzie wymagana jest mobilność, duża moc, możliwość pracy przy impedancji 2 Ohm oraz szerokie możliwości konfiguracji – w pamięci urządzenia można zapisać 49 własnych ustawień, bądź wczytać gotowe ustawienia dla zestawów JBLa. To znakomita, uniwersalna końcówka. Przedsmak riderowych technologii touringowych rodem z końcówek Crown iTech HD. Przetestujcie – warto.

 

Możliwości
Brzmienie
Jakość wykonania
Opłacalność
Ocena ogólna

 

Do testów dostarczył: ESS Audio

 

• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•  

następna »